Interakcija x-zračenja i materija, projekcioni efekti itd..

Općepoznato je da rtg zraci prolaze kroz materiju i pri toj interakciji sa materijom oni pokazuju određena svojstva, koja treba poznavati da bi se što bolje razumjela njihova medicinska primjena i korištenje. Visoke frekvencije (male talasne dužine) su veoma prodorne. Lahko prolaze kroz tkivo, a odbijaju se od materija koje sadrže kalijum i kalcijum, tj. od kostiju. Zaustavljaju se samo u teškim elementima kao što je olovo. Ljudsko tijelo se sastoji od tkiva i organa koji različito apsorbuju rtg isijavanje. Zato se pri radioskopiji tijela na ekranu dobijaju zasjenjene površine koje daju sliku oblika i rasporeda tkiva i unutrašnjih organa. Raspoznavanje oboljenja pomoću radioskopije tijela rtg zračenjem naziva se rendgenska dijagnostika. Ona koristi dvije osnovne metode, a to su radioskopija i radiografija (već pomenute).

Rtg zrake imaju sljedeća svojstva (prodiranje x zraka kroz materiju, rasipanje, jonizirajuće dejstvo, biološko...):

         1. Imaju sposobnost prodiranja kroz materiju,
         2. Izazivaju izvjesne promjene materije, pod
             njihovim dejstvom odaju svjetlost (efekat luminescencije),
         3. Izazivaju promjenu fotografske emulzije, koja se poslije razvijanja manifestuje zatamnjenjem (fotohemijski efekat),
         4. Izazivaju jonizaciju gasova (efekat jonizacije -plinova),
         5. Izazivaju promjenu (degeneraciju, deformaciju)
 u živim organizmima (biološki efekat),
         6. Prostiru se pravolinijski - u svim pravcima,
         7. Njihov intenzitet opada u obrnutoj srazmjeri sa kvadratom rastojanja.

Rendgenske slike formiraju fotoni x-zraka koji međusobno djeluju sa fotoemulzijom rendgen filma. Jedan dio energije fotona bude apsorbovan u tkivu, a ostatak energije fotona prođe kroz tkivo i pada na film na kojem ostavi trag. X-zrake prolaskom kroz različita tkiva nejednako slabe, ovisno o gustoći, sastavu, debljini tkiva, kao i o trećoj dimenziji gdje se svi dijelovi tkiva projiciraju jedan preko drugoga. Tako nejednako oslabljeno rendgen zračenje pada na film, gdje se dobiju različita zatamljenja. Na rendgen snimku se treba dobiti vjerna radiofotografija objekta koji se snima, a to se postiže odgovarajućim standardnim tehnikama snimanja (1,2) koje podrazumijevaju snimanje pod određenim kutom (uglom).

Oštrina rendgen slike

Oštrim snimkom se smatra onaj snimak kod kojeg se jasno vide rubovi sjena i fini detalji snimke - kontrast, na to utiče više činilaca: 1. Mirovanje objekta, cijevi i filma za vrijeme eksponiranja; 2. Rasipni rendg. zraci; 3. Fotografski materijal; 4. Fizikalni uvjeti snimanja (fizičke osobine subjekta koji se snima).

Veličina rendgenske slike

Zbog zakonitosti konusne projekcije slika na rendgen. filmu je nešto veća od objekta koji se snima. Da bi dobili realnu sliku, potrebno je izvršiti snimanje sa udaljenosti, najčešće 1,5 m = “TELERADIOGAFIJA“, također utiče i udaljenost objekta od filma = “MAKROGRAFIJA“, (što je objekat bliži filmu, a fokus-film distanca (dalja) veća, to je slika realnija.

Kontrast rendgenske slike

Ako se na rendg. snimku jasno razlikuju gustoće sjena kaže se da je takav snimak kontrastan. Ako se kontrast nekog organa dovoljno razlikuje od sjene okolnog tkiva, kaže se da se radi o prirodnom kontrastu tog organa. Naprimjer, na standardnom snimku pluća u PA (posterior-anterior) poziciji sjene srca i krvnih sudova zbog veće gustoće dobro se razlikuju od sjene plućnog tkiva ispunjenog zrakom koje je manje gustoće. Najmanju kontrastnost daju tkiva ispunjena zrakom, a najveću imaju koštana tkiva.

Projekcioni efekti rendgenske slike

Sumacioni efekat rendgenske slike

On (sumacioni efekat) nastaje kada se dva tkiva projiciraju u istom smjeru, pri čemu se njihove sjene sumiraju, za primjer, snimak šake u profilnoj projekciji ili ukrštanje dva rebra.

Efekat pokrivanja

Efekat pokrivanja nastaje kada se sumiraju dva tkiva različite gustoće. Tkivo koje ima veću gustoću pokriva sjenu tkiva koje ima manju gustoću, npr. snimak srca i kičme.

Tangencijalni efekat

..Se javlja kada x zrake prolaze kroz okrugle, zaobljene ili cilindrične anatomske strukture. Prolaskom x-zraka kroz perifernu krivinu, duže prolaze tangencijalni x zraci kroz objekat, tj. imaju duži put apsorpcije. Npr, rtg snimak lobanje, kod koje vanjski rub ima intenzivnu tangencijalnu sjenu.

Vrste sjena

Na rendgenskom snimku se razlikuje više vrsta sjena, čije prikazivanje na filmu ovisi od vrste tkiva i hemijskog sastava same sjene. Zdravo plućno tkivo ispunjeno zrakom daje normalnu sjenu gustoće intenziteta zraka. Kod patoloških procesa na plućima, dolazi do zamjene zraka u alveolama sa tekućinom i  takve sjene daju gustoću sjene mehkih tkiva. Svi patološki procesi kod kojih dolazi do povećanja gustoće tkiva, zadebljanja određenog područja ili taloženja mineralnih soli, daju rendgenske sjene veće gustoće od gustoće sjene zdravog tkiva u kojem se nalaze. Te sjene se zovu zasjenjenjima ili opacifikacijama. Na snimcima se vide sjene kostiju, sjene metala, sjene kontrastnog sredstva čiji intenzitet zavisi od gustoće.